Czym jest rak jelita grubego?

Rak jelita grubego to pierwotny nowotwór złośliwy, rozwijający się w jelicie grubym. Wywodzi się ze zmian nabłonkowych błony śluzowej jelita. Rakiem jelita grubego jest również:

• rak okrężnicy, który rozwija się najdłuższym fragmencie jelita grubego, czyli właśnie okrężnicy,
• rak odbytnicy, rozwijający się w końcowej, prostej części jelita grubego, zakończonej odbytnicą.

Rak jelita grubego wywodzi się ze zmian nabłonkowych błony śluzowej jelita i jest jednym z najczęściej występujących nowotworów złośliwych (rak jelita grubego jest drugim najczęściej występującym nowotworem złośliwym w przypadku kobiet i trzecim wśród mężczyzn).

Rak jelita grubego jest uważany także za jeden z najbardziej podstępnych nowotworów, ponieważ przez wiele lat (nawet 10) może nie dawać żadnych niepokojących objawów.

Dane statystyczne

Według prognoz Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem (ang. International Agency for Research on Cancer – IARC), można spodziewać się systematycznego wzrostu zachorowalności i umieralności na raka jelita grubego wśród obydwu płci.

W przypadku zachorowalności wśród kobiet szacunkowy wzrost wynosi z 520 tys. w 2018 roku do 905 tys. w 2040 roku. Z kolei u mężczyzn – odpowiednio z 575 tys. w 2018 roku do ponad 1 mln w 2040 roku. Natomiast przewidywana liczba zgonów w grupie kobiet wzrasta z około 260 tys. w 2018 roku do ponad 478 tys. w 2040 roku. U mężczyzn jest to 290 tys. w 2018 roku i ponad 0,5 mln zgonów w 2040 roku.

Szanse na całkowite wyleczenie zależą od wykrycia nowotworu – im wcześniej został zdiagnozowany, tym lepsze są rokowania.

Wskaźniki 5-letniego przeżycia są zależne od stopnia choroby i prezentują się następująco:

• wcześnie zlokalizowane: 90%

• zajęcie przyległych narządów i/lub węzłów chłonnych: 67%

• zajęcie odległych narządów i/lub węzłów chłonnych: 10%

 

Czynniki ryzyka

Niestety przyczyny powstawania raka jelita grubego nie są do końca poznane. W 90-95% przypadków są to zachorowania sporadyczne, a w około 5-10% mają  one charakter dziedziczny.

Wyróżniono jednak istotne czynniki ryzyka, czyli zwiększone ryzyko wystąpienia raka.

 

Jednak należy pamiętać, że nie wszystkie osoby wystawione na działanie tych samych czynników zachorują na nowotwór jelita grubego. Tak samo, jak u części osób, u których nie występują czynniki ryzyka, rak mimo wszystko może się rozwinąć.

Występowanie raka jelita grubego w rodzinie może mieć podłoże genetyczne oraz wiązać się ze wspólnymi czynnikami ryzyka jej członków.

 

Główne czynniki ryzyka to:

• wiek, zwłaszcza powyżej 50 roku życia,
• występowanie polipów jelita grubego,
• zachorowania na raka jelita grubego wśród bliskich krewnych,
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub choroba Leśniowskiego-Crohna,
• zmiany genetyczne np. zespół Lyncha, czy rodzinna polipowatość gruczolakowata,
• wcześniej przebyte nowotwory jelita grubego lub inne szczególnie, nowotwór jajnika, macicy i piersi,
• zła dieta, bogata w tłuszcze zwierzęce oraz przetworzone mięso, a uboga w błonnik, witaminy, kwas foliowy.
• Palenie papierosów i nadużywanie alkoholu.

 

Diagnostyka

Podstawowym i najbardziej skutecznym badaniem diagnostycznym w kierunku raka jelita grubego jest kolonoskopia. Pozwala ona na wykrycie nie tylko raka jelita grubego, ale również  wczesnych zmian nowotworowych i polipów. Usunięte podczas badania polipy zapobiegają rozwojowi raka. Wcześnie wykryte nowotwory są całkowicie uleczalne.

Kolonoskopia to badanie polegające na wprowadzeniu giętkiej, długiej (130-200 cm) rurki zwanej kolonoskopem przez odbyt. Pozwala to na obejrzenie całego jelita grubego i równoczesne usuwanie ewentualnych zmian (polipów). Jest to zdecydowanie najskuteczniejsze badanie, które wykonywane raz na 10 lat pozwala zmniejszyć ryzyko rozwoju nowotworu jelita grubego od 60% do nawet 90%.

Jak przebiega badanie?

Dla komfortu pacjenta przeprowadza się badanie w znieczuleniu ogólnym, które niweluje odczuwanie bólu podczas zabiegu. W trakcie zabiegu specjalista wprowadza kolonoskop do jelita grubego i wpompowuje nieszkodliwy gaz (dwutlenek węgla), który otwiera prześwit jelita, tak by błona była dokładnie widoczna. Następnie specjalista – za pomocą wziernika zakończonego mikrokamerą – sprawdza całą długość jelita, usuwa ewentualne polipy, a w przypadku większych zmian, pobiera wycinki w celu późniejszej dokładniejszej diagnostyki.

Dieta

Jednym z działań profilaktycznych jest odpowiednia dieta. Co w tym kontekście oznacza „odpowiednia”? Taka, w której jest dużo owoców i warzyw – zwłaszcza bogatych w błonnik. Zaliczają się do niej:

• rośliny strączkowe (fasola, groszek),

• marchew,

• brukselka,

• jabłka,

• gruszki,

• rodzynki,

• suszone morele.

Dodatkowo inne produkty bogate w błonnik:

• kasza jęczmienna i gryczana,

• otręby,

• brązowy ryż,

• płatki zbożowe (pszenne i żytnie),

• ryby.

W diecie profilaktycznej należy także unikać przetworzonej żywności (zwłaszcza mięsa) i nadmiaru węglowodanów oraz cukrów. Ważna jest także systematyczność spożywania posiłków (5 razy dziennie mniejsze porcje).

 

Krajowy Rejestr Nowotworów: Nowotwory jelita grubego. [dok. elektr.] http://onkologia.org.pl/nowotwory-jelita-grubego/

Krajowy Rejestr Nowotworów: Nowotwory jelita grubego. [dok. elektr.] http://onkologia.org.pl/nowotwory-zlosliwe-jelita-grubego-c18-21/

http://onkologia.org.pl/wp-content/uploads/Prognozy_2025.pdf

https://programedukacjionkologicznej.pl/wp-content/uploads/2015/01/2020_PEO_CWW_rak_jelita_grubego-1.pdf

Wysocki W.: Rak jelita grubego. [dok. elektr.] https://onkologia.mp.pl/chorobynowotworowe/88022,rak-jelita-grubego

Kolonoskopia | KRN (onkologia.org.pl)

FIT_colonoscopy_leaflet_Polish.pdf (publishing.service.gov.uk)